Jan van Stappen
Jan van Stappen wordt geboren op 25 februari 1897 in Helmond. Hij is een bijzonder kind; intelligent, plichtsgetrouw en met theatraal talent. Eigenschappen die hij gedurende zijn loopbaan goed weet in te zetten.
Na de HBS, vervult hij zijn dienstplicht bij de genie en studeert Jan werktuigkunde in Delft. Zijn eerste baan is die van stoker op een vrachtschip. Op 26 juni 1922 treedt hij als aspirant adjunct ingenieur in dienst bij het samenwerkingsverband tussen de Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen en de Hollandsche IJzeren Spoorwegmaatschappij.
In 1938 stuurt NS hem in het kader van commercialisering van de spoorwegen op studiereis naar de Verenigde Staten. Hij wordt uitgeleend aan het Netherlands Information Bureau en zet zich gedurende de Tweede Wereldoorlog vanuit de V.S. en Canada in voor de Nederlandse zaak.
In 1944 komt hij terug bij NS en krijgt de leiding over het Reconstructiebureau. In 1945 wordt hij hoofd van de afdeling Terugvoer Spoorwegmateriaal. Daarna werkt Jan in Brussel en Parijs. In 1947 neemt Jan afscheid van NS en treedt in dienst bij de Verenigde Naties om te werken voor de transportdivisie van de Economische Commissie voor Europa. Jan reist voor zijn werk veel in Azië en in 1953 treedt hij zelfs als docent modern spoorwegmanagement in dienst bij het United Nations Railway Training centre in Lahore in Pakistan. In 1955 gaat hij met pensioen en vestigt zich in Zwitserland, waar hij op 22 mei 1974 overlijdt.
Stichting Jan van Stappen
In 1965 besluit Jan dat hij iets met zijn erfenis wil doen. Jan en zijn vrouw Elisabeth hebben geen kinderen en ook verder geen familie. De oplossing vindt hij in zijn grote liefde de spoorwegen Hij richt de Jan van Stappen Stichting op met de gedachte dat uit zijn nalatenschap de bijzondere inspanning van medewerkers bij het spoor om de dienstverlening aan reizigers te verbeteren te belonen.
In 1994 is in opdracht van de directies van NS en ProRail de stichting nieuw leven ingeblazen en vanaf 1995 is er een jaarlijkse prijsuitreiking. De beoordeling van de voordrachten is in handen van het bestuur, dat bestaat uit senior managers van beide organisaties. Vanwege de onvergelijkbaarheid van de meer technische initiatieven en projecten en die met een belangrijk sociaal component worden er met ingang van 2017 twee wisseltrofeeën uitgereikt, een voor de beste reisbeleving en een voor de beste spoorprestatie.
Vanaf 2022 is de “Jan van Stappen Spoorprijs” in een nieuw jasje gestoken om meer medewerkers de kans geven om naar een prijs te dingen. Er zijn ontzettend veel mooie initiatieven, geweldig teamwork en gedreven medewerkers die ook dit blijk van waardering verdienen, maar tot nu toe niet goed in de bestaande categorieën pasten. Daarom zijn vanaf 2022 twee categorieën toegevoegd. De “medewerker van het jaar” en “team van het jaar”.
Wisseltrofee
Naast erkenning en waardering krijgen de winnaars van de de Nederlandse Spoorprijzen een wisseltrofee. Die trofee is een replica van een bronzen kunstwerk. Dit beeld is een symbolische vertaling van de betekenis van de prijs: de optimalisering van de dienstverlening aan de reizigers.
De ordening van getallen is het idee achter dit ontwerp van Huub en Adelheid Kortekaas. Het getal drie staat voor interactie, verandering en ideeën. Je ziet het terug in de drie-eenheid van twee blaadjes en een knop en het aantal spaken in de wielen. De twee zich openvouwende bladeren staan symbool voor de status quo, de knop voor de toekomst. Het ontkiemende plantje wordt gedragen door een voertuig met vier wielen.
Alle collega’s van wie de voordrachten de toets op de criteria doorstaan, krijgen als blijk van waardering een miniatuurversie van dit kunstwerk in de vorm van een speldje. De genomineerden die worden uitgenodigd voor het event in mei, ontvangen daarnaast nog een oorkonde. Alleen de vier prijswinnaars mogen voor een jaar de wisseltrofee meenemen.